کوچه کاه فروشی؛ مرکز اصلی تولید زنجیرهای تیغ‌دار و گسترش خشونت در شهر کابل

کوچه کاه فروشی در مرکز شهر کابل، کوچه ترس‌ناک و بی‌رحمی است. آدم به مجرد وارد شدن به این کوچه، به صحنه‌های تکان دهنده و آزار دهنده‌ای رو به رو می‌شود. صدای پرندگان زیبا نخستین چیزی است که به جای آرامش دادن به هرکس، آزار دهنده است.

انواع پرندگان زیبا و کوچک و بزرگ، درون قفس‌های به ظاهر قشنگ، زندانی‌اند و آزادی از آنها گرفته شده است. این صحنه در واقع زیبایی صدای پرندگان را سلب کرده و تبدیل به نغمه‌های آزار دهنده ساخته است. مردانی که شغل شان مرغ بازی و مرغ فروشی اند، زندانبان‌های بی‌خیال و بی رحمی اند. با این تفاوت که زندانیان شان، پرنده‌های بی زبانی اند که هیچ گونه اختیاری از خود ندارند.

در کنار صدای پرندگان، صدای چکُش‌های آهنگرانی که قمه و زنجیرهای تیغ دار تولید می‌کنند، وحشت دیگری برای هر تازه وارد خلق می‌کند. صداهای که حتا اگر چشم آدم به این تیغ‌های ترسناک نخورد هم آزار دهنده و تکان دهنده است. اما همین جا برای افرادی که همه روزه کار و بار شان در آن محل چاق است، نه تنها عادی است که شاید لذت بخش هم باشد.

در این کوچه هیچ قانونی جز قانون اسارت و تولید وحشت و ترس وجود ندارد. هیچ مامور امنیتی را نمی‌بینی که برای کنترول و یا تفتیش به آنجا سر بزنند و از مردم بپرسند که جواز تولید چنین سلاح‌های گرم و کشنده را دارند یا خیر. یا چرا پرندگان زیبای که می‌توانند زیبایی‌های فوق العاده به حیات وحش و طبیعت خشن افغانستان بدهد، در این جا اسیرند و خرید و فروش می‌شوند.

صدای فریزهای برقی و چکش‌های آهنگرانی که در این روزها قمه، زنجیر، کارد و تیغ می‌سازند، در واقع هر کس را به این واقعیت می‌رساند که چقدر خشونت در ریشه و فرهنگ این جغرافیا رخنه کرده و برای مردم تبدیل به یک امر عادی شده است.

مرکز تولید قمه و زنجیرهای تیغ دار

در این کوچه مشهور، مردانی کهن سال و جوان، مصروف کارهایی اند که اکنون بازار گرمی دارد. این مردان، آهن‌گران ماهر و با تجربه‌ای هستند که در این روزها، تیغ‌های مخصوص ماه محرم را تولید می‌کنند. آنها در واقع، فراهم کنندگان اصلی گسترش فرهنگ قمه زنی اند. به ویژه که تشویق‌کنندگان این گونه رفتارهای خشن اجتماعی – مذهبی، در مساجد و مدرسه های بزرگ کابل نیز حضور گسترده دارند.

برخی از عزاداران در ماه محرم که نسبتا افراطی تر اند و یا به دلایلی مختلفی نا آگاه اند و عقده دارند، بیشتر شکار تولیدگران این وسیله‌های کشنده و نفرت آور می‌شوند. همین طبقه سبب رونق کار این آهنگران نیز شده اند. آهنگران این کوچه در این روزها، تمام وقت‌شان به ساختن تیغ‌های برنده و ترس‌ناک می‌گذرد. نه تنها ساخت، که تیز کردن این وسایل نیز با چرخ‌های مخصوص بخشی از کار شان است.

هر قدر ترس آورتر و برنده‌تر تیغ تولید کنند، به همان اندازه، رونق کارشان بیشتر و مشتریان شان، گسترده تر اند. آنها تنها به میزان درآمد و داشتن مشتریان بیشتر فکر می‌کنند تا به این که ممکن این تیغ های که می سازند، جان انسان‌هایی را بگیرد و یا افرادی را برای همیشه از سلامت جسمی محروم بسازد.

داکتران استفاده از قمه و زنجیرهای تیغ دار را برای سلامتی خطرناک می دانند. داکتر مهدوی جویا یکی از داکتران فعال در کابل به هشدار می‌گوید: “استفاده از این تیغ‌ها در کنار این که حتمن خون این افراد را آلوده به باکتری‌های تباه کننده می‌سازد، به دلیل این که از قبل این تیغ‌ها ضد عفونی نمی‌شوند، به دلیل موجودیت رشته‌های عصبی در ناحیه سر، گردن و پشت، احتمال فلج شدن افراد بسیار بالا است.”

رونق رو به رشد قمه پس از سقوط طالبان

آهنگر‎‌های که پیشه قمه سازی دارند می‌گویند خریداران قمه و زنجیرهای تیغ دار، پس از فروپاشی رژیم طالبان همه ساله در حال افزایش اند. شریف یکی از این آهنگران است که به گفته خودش ۲۵ سال می‌شود با این شغل سر و کار دارد.

هر چند این آهنگران، همیشه درگیر ساختن قمه و زنجیرهای تیغ دار نیستند. شریف می‌گوید بازار قمه‌سازی پس از سقوط طالبان رونق گرفت و هر سال که می‌گذرد، استفاده کنندگان این ابزار ترسناک بیشتر می‌شوند. شریف به هشدار می‌گوید که او در کارگاه‌اش روزانه تا ۳۰ قمه می‌سازد، اما کارگاه‌های بزرگتر که شاگردان بیشتر دارند، روزانه دو و حتی سه برابر او قمه و زنجیر تولید می‌کنند.

در این بازارک تنگ و ترس‌ناک، بیشتر از ۲۵ کارگاه آهنگری وجود دارد که همه با نزدیک شدن ماه محرم، دیگر کارهای شان را تعطیل کرده و به قمه سازی و تولید زنجیرهای تیغ دار می پردازند. آنها در کنار این که این ابزارها را تولید می کنند، شاگردانی را نیز دارند که مصروف تیز کردن این ابزارها پس از هر بار استفاده هستند.

در میان این آهنگران، مرد میان سال و سه شاگرد نوجوان‌اش، بیشتر توجه آدم را جلب می‌کند. اصلن فراموش کردم اسم‌اش را بپرسم. او برایم ‌گفت از سیزده سال به این سو، پیشه‌ای آهنگری دارد. در روزهای دهه محرم تا سیزدهم این ماه، ۱۰ تا ۳۰ زنجیر کاردی و قمه می‌فروشد. قیمت هریک از زنجیرهای کاردی و قمه بین ۳۰۰ تا یک هزار افغانی و یا بالاتر از آن است.

این کارگاه‌ها در دهه محرم تا سیزدهم این ماه به صورت میانگین، روزانه تا ۳۰۰ زنجیر تیغ دار و قمه‌های برنده تولید کرده و می‌فروشند.

ابتکار آهنگران برای فروش بیشتر

قمه ابزار برنده کارد یا خنجر مانندی است که طول برخی از آنها به بیشتر از پنجاه سانتی متر می‌رسد. نوعیت این تیغ بزرگ و ترسناک خیلی تغییر نمی‌کند، به جز این که در قسمت برنده تر ساختن آن، آهنگران هنری بیشتر به خرج دهند.

اما در ساختن تیغ‌های که بر سر زنجیرها نصب می‌شوند، از یکی دو سال به این سو، تغییرات قابل ملاحظه‌ای آمده است. این آهنگران برای تشویق و ترغیب بیشتر جوانان به رفتارهای خشن تر، سه تا چهار تیغ کوچک را از پشت بهم وصل می‌کنند تا با هر بار کوبیدن بر بدن، قسمتی را پاره و زخمی بسازند.

این آهنگران، زنجیرهای تیغ دار و قمه را از آهن فولاد می‌سازند. آن‌ها از بقایای اره‌های کهنه و از کار افتاده، برای ساخت این ابزارها استفاده می‌کنند و می‌گویند، فلزات دیگر برندگی اش به اندازه این نوع آهن‌های فولادی نیست و نمی‌تواند بدن را زود تر پاره و زخمی بسازد، در ضمن این که با یک بار استفاده برندگی اش را نیز از دست می‌دهند.

وقتی پای صحبت‌های این آهنگران نشسته بودم، به خوبی درک کردم که مردان افغانستان، چقدر علاقه‌مند ریختن خون هم‌نوعان شان اند. از یکی از این آهنگرها در مورد خوبی و یا بدی این کار شان پرسیدم. با مکث کوتاهی برایم گفت: “اِی کار بچای عاشق است. مولوی صاحبا چیزی در موردشان گفتند. حرام هم گفته نمیتانیم اما کَمَکی گناه داره.”

شامر و دو برادرش نیز در این جا کارگاه آهنگری دارد. او به هشدار گفت که کار قمه سازی را از اول ماه محرم آغاز می‌کند، در آخرین روزهای دهه‌ای اول ماه محرم، کارش پر رونق تر می‌شود و تا روز سیزدهم این کار شان با رونق ادامه دارد.

شامیر می‌گوید از دوازده سال به این طرف، در ماه محرم قمه و زنجیر تیغ‌دار می‌سازد. او می‌گوید که در دوره طالبان نیز شاگرد یک کارگاه آهنگری بوده و این کار را در آن دوره آموخته است.

استفاده از قمه و زنجیزهای تیغ دار از نگاه دین

شامیر، میداند مردم در کدام روزها و در کجاهای شهر کابل قمه و زنجیزهای تیغ دار می زنند. او می‌گوید بعضی وقت‌ها به دیدن این جوانان می روند و آن‌ها را از نزدیک تماشا می‌کنند. شاید او از قطعه قطعه شدن اندام‌های مردان جوان، در روزهای محرم با این ابزارها که او نیز در تولید آن سهم جدی دارد، لذت می برد. شامیر می‌گوید “تیغ زنی خون دادن در راه اسلام است و ثواب دارد.”

وقتی از او پرسیدم آیا خودش را در این کار پر از ثواب به قول او شریک می‌داند یا خیر؟ کوتاه پاسخ داد: “۵۰ فیصد شریک استم”.

قمه زنی و استفاده از زنجیرهای تیغ دار در کابل و دیگر شهرهای افغانستان، موافقان و مخالفان خود را دارند. ملاهای برخی از مساجد، تشویق مردم به این کار خشونت بار، یک بخشی از تلاش‌های شان است. یک نمونه از این مساجد، تکیه خانه عمومی چنداول در مرکز شهر کابل است که بیشتر به دلیل تحریک ملاامامان این مسجد، همه ساله در حال رونق گرفتن است.

اما عالمان برجسته یا همان مجتهدین مذهب شیعه، این کار را خلاف دین و حرام می‌دانند. آنها باور دارند که ریختاندن خون در ماه محرم حرام است و قمه زنی جواز شرعی ندارد. آیت الله محقق کابلی در محرم سال ۱۳۹۵ با ارسال پیامی به مساجد و ملاامام های شیعه، در کنار این که مردم را به رعایت نظم و قوانین شهر دعوت کرده است و استفاده از قمه و زنجیرهای تیغ دار را اسلام هراسی و خرافات خوانده است.

در بیانیه آیت الله محقق کابلی از جوانان خواسته شده بود تا از قمه زنی و زنجیرهای تیغ دار که باعث وهن مذهب شیعه می‌شود، خودداری کنند. در کنار او، دیگر عالمان بزرگ دینی نیز این کار را به لحاظ شرعی و دینی حرام دانسته و خواستار متوقف شدن آن است.

اما این جا در کابل، هنوز بازار این کار گرم است و علاقه جوانان به دلیل تشویق برخی از چهره‌های دینی، روز به روز  به استفاده از قمه و زنجیرهای تیغ دار افزوده می‌شود و دولت نیز هیچ گونه محدودیتی بر این کار وضع نکرده است.

جلیل پویا و آصف یوسفی

هم رسانی